Jakie są powody unieważnienia małżeństwa kościelnego?

Kodeks kanoniczny Kościoła Katolickiego wymienia czynniki, które mogą być uznane za decydujące przy stwierdzeniu nieważności raz zawartego związku. Są one wymienione w kanonach 1083-1094 (tzw. przeszkody zrywające) oraz 1095-1107 (tzw. braki zgodności).

Zaznaczmy także, że w kompetencji sądu nie leży unieważnienie małżeństwa kościelnego – sędziowie jedynie stwierdzają, że związek był nieważny od początku. Z punktu widzenia kodeksu kanonicznego małżeństwo jest bowiem nierozerwalnym związkiem, dlatego też błędem jest mówić w tym kontekście o rozwodach.

Co określają przeszkody zrywające?

Prawo kościelne wymienia 12 przeszkód sprawiających, że zawarty związek był w istocie wadliwy od samego początku. Dotyczą one między innymi relacji między osobami chcącymi przystąpić do związku. Jako przeszkoda uznawane są między innymi pokrewieństwo (zarówno prawne jak i wynikające z adopcji) i powinowactwo występujące między nimi. Do tej kategorii zalicza się także doprowadzenie do zawarcia związku w wyniku przestępstwa (np. uprowadzenia lub zabójstwa poprzedniego męża lub żony). Oczywistą przeszkodą jest też pozostawanie w innym związku.

Istnieją także przesłanki dotyczące bezpośrednio danej osoby przystępującej do związku. Przeszkodą zrywającą w tym wypadku może być młodociany wiek (14 lat w przypadku dziewcząt i 16 dla chłopców). Do tej samej kategorii zalicza się także ateizm jednej z osób przystępujących do związku, istniejące święcenia, podjęte śluby zakonne, a także niemoc płciową, która dotyczyć może każdej z płci.

Czego mogą dotyczyć braki zgodności małżeńskiej

Prawo kościelne opisuje mianem braku zgodności między innymi te przypadki, kiedy osoba chcąca zawrzeć związek nie wykazuje oczekiwanej dojrzałości emocjonalnej lub wprowadza drugą stronę w błąd, składając fałszywe deklaracje. Jako brak zgodności uważa się także wykluczenie przymiotów małżeństwa (takich jak jego nierozerwalność i prokreacja).

Inne przypadki

Istnieje także możliwość, że ceremonia zawarcia związku kościelnego była przeprowadzona w sposób wadliwy od strony formalnej, np. nie przedstawiono wymaganych świadków lub kapłan udzielający sakramentu w rzeczywistości nie posiadał ważnych święceń. Uznaje się, że w wyniku takich uchybień małżeństwo nie było zawarte w sposób prawidłowy z punktu widzenia prawa kanonicznego – są to jednak sytuacje odosobnione i wyjątkowo rzadkie.